Hội chứng tự ti (imposter syndrome), là trạng thái tâm lý khiến người lao động nghi ngờ năng lực bản thân, cảm thấy không xứng đáng với thành tích đạt được. Hiện tượng này khá phổ biến tại thị trường lao động Việt Nam, nhất là trong nhóm nhân viên trẻ ở Hà Nội và TP.HCM. Theo các chuyên gia, khoảng 70% người lao động từng trải qua cảm giác này ít nhất một lần trong sự nghiệp. Tuy nhiên, với phương pháp phù hợp, cảm giác đó có thể trở thành động lực phát triển nghề nghiệp.
Nhận diện và ghi nhận thành tích
Bước đầu tiên là nhận diện và chấp nhận cảm giác này như một phần tự nhiên của quá trình trưởng thành. Khi nhận trọng trách mới, ví dụ như quản lý chiến dịch marketing hoặc dẫn dắt dự án quan trọng, nhiều người lo sợ mình chưa đủ năng lực. Thực ra, nỗi lo này thường xuất phát từ việc đánh giá quá cao yêu cầu công việc và đánh giá thấp bản thân.
Thay vì để tâm trạng tiêu cực chi phối, hãy ghi lại thành tựu cụ thể: hoàn thành dự án trước thời hạn, góp phần tăng 15% hiệu suất nhóm, hay xử lý thành công một vấn đề khó. Việc nhìn lại bằng chứng thực tế giúp củng cố niềm tin và khẳng định vị trí hiện tại là kết quả xứng đáng từ nỗ lực. Nhiều chuyên gia khuyên nên dành 10-15 phút mỗi tuần để ghi nhận những tiến bộ, dù nhỏ, vì thói quen này có thể thay đổi đáng kể cách nhìn nhận bản thân.
Tìm kiếm phản hồi từ đồng nghiệp
Trong môi trường làm việc Việt Nam, nơi văn hóa đồng đội được coi trọng, việc chủ động xin ý kiến từ đồng nghiệp và cấp trên là phương pháp hiệu quả để xây dựng sự tự tin. Thay vì tự mình suy đoán về năng lực, người lao động nên tìm kiếm đánh giá khách quan từ những người cùng làm việc.
Người lao động có thể đặt câu hỏi cụ thể: “Anh/chị đánh giá điểm mạnh của em trong dự án vừa rồi là gì, và em cần cải thiện ở phần nào?” Phản hồi xây dựng không chỉ làm rõ thế mạnh mà còn chỉ ra hướng phát triển cụ thể, từ đó giảm thiểu cảm giác hoài nghi năng lực.
Tập trung học hỏi thay vì theo đuổi hoàn hảo
Thay vì lo lắng về sự thiếu sót, người lao động nên xem mỗi nhiệm vụ mới là cơ hội nâng cao kỹ năng. Khi được giao sử dụng công cụ phân tích dữ liệu xa lạ, hãy tận dụng các khóa học trực tuyến trên Kyna hoặc Udemy để học hỏi. Mỗi kỹ năng được bổ sung, dù đơn giản như cách tạo báo cáo trên Excel, đều là bước tiến quan trọng.
Thái độ học hỏi liên tục giúp giảm áp lực phải hoàn hảo ngay từ đầu. Ngay cả chuyên gia hàng đầu cũng đều bắt đầu từ con số không và tích lũy kinh nghiệm qua thời gian. Việc thừa nhận khoảng trống kiến thức và chủ động tìm cách khắc phục thể hiện sự chuyên nghiệp, không phải điểm yếu.
Chăm sóc sức khỏe tinh thần
Hội chứng tự ti thường trở nên nghiêm trọng khi người lao động rơi vào trạng thái căng thẳng hoặc kiệt sức. Việc dành thời gian nghỉ ngơi, tham gia các hoạt động như đi dạo phố, tập thể dục hoặc đọc sách giúp phục hồi năng lượng. Sức khỏe tinh thần tốt giúp duy trì góc nhìn cân bằng về năng lực bản thân.
Thói quen ghi chép những thành công nhỏ hàng ngày, chẳng hạn như hoàn thành báo cáo đúng tiến độ hay nhận được lời cảm ơn từ đồng nghiệp, cũng góp phần xây dựng tư duy tích cực và giảm thiểu cảm giác nghi ngờ bản thân. Vượt qua hội chứng tự ti là một quá trình dài hạn đòi hỏi sự kiên trì. Với phương pháp phù hợp, người lao động có thể từng bước xây dựng sự tự tin cần thiết để phát triển trong sự nghiệp
