DEEPFAKE – những hình ảnh hay video giả mạo bằng AI – có thể khiến bạn dở khóc dở cười nếu nhẹ thì bị bạn bè trêu, còn nặng thì bị lừa gạt nghiêm trọng. Là biên tập viên của VnExpress, tôi đã thử và tìm ra 6 mẹo dễ áp dụng để phát hiện chúng, giúp bạn tránh bị qua mặt. Đừng lo, mọi thứ đơn giản hơn bạn nghĩ!
- Kiểm tra nguồn gốc bằng Google
Gặp ảnh hay video nghi ngờ? Dùng Google Lens để “tra ngược” xem nó từ đâu ra. Tôi hay làm thế khi nghi ai đó dùng ảnh giả để lừa mình. Cách làm cực dễ: mở ảnh, nhấn biểu tượng Lens (hình kính lúp cạnh ảnh), đợi vài giây. Nếu ảnh xuất hiện lung tung trên mạng với nhiều tên khác nhau hay từ kho ảnh stock, 99% là giả. Với video, bạn thử dùng Deepware – công cụ miễn phí tương tự – để kiểm tra nhanh.
- Xem hồ sơ mạng xã hội có thật không
Trên Facebook, Zalo hay TikTok, muốn biết ai đó có dùng ảnh deepfake không? Tìm ảnh đại diện của họ, gõ tên tài khoản kèm nền tảng (ví dụ: “Hùng – Facebook”) vào Google, rồi nhấn Lens để tra. Hoặc nhấp phải vào ảnh, chọn “Sao chép địa chỉ hình ảnh”, dán vào ô “Tìm kiếm bằng hình ảnh” trên Google. Nếu ảnh xuất hiện ở nhiều nơi với thông tin khác nhau, chắc chắn là hàng giả.
- Thử phản ứng khi gọi video
Gần đây, lừa đảo qua video giả bằng AI tăng mạnh. Khi gọi video, bạn thử bảo người đó nghiêng đầu nhanh sang bên. Nếu là deepfake, cử động sẽ cứng nhắc, không tự nhiên, chẳng giống lag mạng chút nào. Hoặc hỏi một câu bất ngờ kiểu “Hôm nay trời thế nào?” – deepfake thường phản ứng chậm, dễ lộ. Nếu thấy kỳ kỳ, cứ cúp máy cho chắc!
- Nhìn kỹ biểu cảm và chuyển động
Người thật thì cử động, biểu cảm tự nhiên, còn deepfake thì không. Khi xem video, để ý mặt họ có thay đổi cảm xúc linh hoạt không, miệng có khớp lời nói không. Deepfake thường trông “đơ” như robot. Tay chân cũng là điểm dễ lộ: tay có thể méo mó, hay vung vẩy kỳ cục. Nếu người đó đứng trước nền mà trông như bị “cắt dán” vào, rõ ràng là giả.
- Nghe giọng có lạ không
Nghe kỹ giọng nói trong video cũng là cách hay. Deepfake thường có giọng nghe máy móc, đôi khi bị lỗi như tiếng rè rè hay ngắt quãng. Những lỗi này không phải do camera mà do AI làm chưa kỹ. Nếu nghe mà thấy không giống người thật, hãy nghi ngờ ngay.
- Chú ý đồ vật xung quanh
AI rất tệ khi làm đồ vật trông tự nhiên. Nhớ vụ ảnh Giáo hoàng mặc áo khoác giả không? Cây thánh giá trông như túi xách, áo thì giống dây đai gym. Bạn cũng để ý xem mũ, kính, bàn ghế hay đồ ăn quanh người đó có kỳ lạ không. Nếu chúng trông “sai sai”, khả năng cao là deepfake.
Deepfake ngày càng giống thật, nhưng không khó để phát hiện nếu bạn chịu để tâm. Chỉ cần nhìn kỹ cử động, nghe giọng, kiểm tra nguồn gốc và thử vài mẹo nhỏ trên, bạn sẽ chẳng dễ bị lừa đâu.
